Begrippenlijst Jaarstukken 2024
Algemene dekkingsmiddelen
Inkomsten van een gemeente waarvoor geen vast doel is bepaald. In tegenstelling tot inkomsten voor specifieke programma’s, kan een gemeente algemene dekkingsmiddelen vrij uitgeven. Voorbeelden van algemene dekkingsmiddelen zijn onroerende zaakbelasting en logiesbelasting.
Algemene uitkering
Een van de uitkeringen die gemeenten van het Rijk ontvangen. Dat gebeurt via het Gemeentefonds. Gemeenten mogen zelf kiezen of zij het geld uit de algemene uitkering uitgeven voor landelijk beleid of voor gemeentelijk beleid. Dit moet wel volgens de wet- en regelgeving.
Algemene reserve
Het vrij te besteden geld van de gemeente. Dit is een buffer voor onverwachte kosten. In de regels van het BBV staat dat er behalve de algemene reserve ook bestemmingsreserves zijn. Dat zijn reserves waarvoor de gemeenteraad al een bepaald doel heeft vastgesteld.
Balans
De waarde van de bezittingen van de gemeente staan bij de activa op de balans. Hoe de bezittingen zijn gefinancierd staat bij de passiva. De passiva bestaan uit het eigen vermogen en het vreemd vermogen. Het eigen vermogen zijn de reserves van de gemeente. Het vreemd vermogen is het geld dat de gemeente verplicht moet betalen aan andere partijen. Het gaat om voorzieningen en leningen.
BBV
BBV staat voor Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Daarin staan de regels waaraan onder andere de begroting en de jaarstukken van een gemeente moeten voldoen. Kijk voor meer informatie op wetten.nl.
Baten
Zie stelsel van baten en lasten.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit laat zien hoe hoog de belastingen in een gemeente zijn vergeleken met het gemiddelde in Nederland.
De belastingcapaciteit is een financieel kengetal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.
Bestuurlijk belang
Zeggenschap door vertegenwoordiging van de gemeente in het bestuur van een organisatie. Bijvoorbeeld in een directie, Algemeen Bestuur, Dagelijks Bestuur of Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het kan ook gaan om zeggenschap in de vorm van stemrecht.
Budgettair neutraal
Een budgettair neutrale wijziging in de begroting is een wijziging die geen effect heeft op het saldo van baten en lasten.
Controleverklaring
Een controleverklaring is een document dat een externe accountant opstelt. Daarmee toont de gemeente aan dat haar financiële verantwoording op een juiste en betrouwbare manier tot stand is gekomen. Zie ook Getrouwheidsoordeel.
Deelneming
Participatie in een besloten of naamloze vennootschap waarin de gemeente aandelen heeft. De gemeente heeft bijvoorbeeld deelnemingen in het Havenbedrijf, de RET en het Sportbedrijf. De deelnemingen zijn onderdeel van de paragraaf Verbonden partijen.
Dividend
Een vergoeding die wordt uitbetaald aan aandeelhouders.
EMU-saldo
Het EMU-saldo (Economische en Monetaire Unie-saldo) is het verschil tussen de inkomsten en uitgaven van de overheid, waaronder gemeenten, provincies en het Rijk. Het geeft aan of een overheid meer geld uitgeeft dan er binnenkomt (tekort) of juist meer ontvangt dan uitgeeft (overschot).
Dit saldo is belangrijk omdat Nederland en andere EU-landen afspraken hebben gemaakt over maximale tekorten en schulden, om de economie stabiel te houden.
Het EMU-saldo is een financieel kengetal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.
Financieel belang
Een bedrag dat aan een verbonden partij is gegeven en dat de gemeente niet kan terughalen als de verbonden partij failliet gaat. Het kan ook het bedrag zijn waarvoor de gemeente aansprakelijk is als de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt.
Financiële kengetallen
Getallen die inzicht geven in de financiële positie van de gemeente. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in paragraaf Financiële kengetallen en de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.
Financieringsfunctie
Alle activiteiten die te maken hebben met het verwerven en beheren van financiële middelen. Dus hoe de gemeente omgaat met geld dat zij leent en spaart. Dit betekent dat de gemeente ervoor zorgt dat er genoeg geld is om uitgaven te betalen en dat zij leningen zo voordeling mogelijk afsluit.
G4
De vier grootste steden in Nederland: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht.
Gemeentefonds
Fonds onder beheer van het ministerie van Binnenlandse zaken, waaruit gemeenten jaarlijks uitkeringen ontvangen. Dit gaat om de Algemene uitkering en om decentralisatie- en integratie-uitkeringen. Het Gemeentefonds is de grootste inkomstenbron van de gemeente.
Gemeenschappelijke regeling
Een samenwerkingsverband tussen bestuursorganen van bijvoorbeeld gemeenten. Dat op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen is opgericht.
Getrouwheidsoordeel
De accountant geeft het getrouwheidsoordeel in de controleverklaring bij de jaarrekening. Deze beoordeling geeft aan of vertrouwd mag worden op de Jaarrekening zoals die is opgesteld. Het getrouwheidsoordeel gaat ook over de rechtmatigheidsverantwoording van het college.
Grondexploitatie
Een grondexploitatie is het overzicht van inkomsten en uitgaven van een meerjarige gebiedsontwikkeling. Het financiële resultaat van de grondexploitatie is opgebouwd uit gerealiseerde kosten en opbrengsten en de verwachte nog te maken kosten en opbrengsten (ramingen) in te toekomst. De bedragen in de toekomst worden omgerekend naar de huidige waarde. Zo ontstaat voor iedere grondexploitaties de netto contante waarde (NCW). De NCW is de basis voor de waardering van de grondexploitaties.
Integratie-uitkering
Een tijdelijke uitkering vanuit het Gemeentefonds. De integratie-uitkering helpt bij een geleidelijke overgang van een specifieke uitkering of eigen inkomsten naar de algemene uitkering. Bij het begin van de uitkering wordt bepaald wanneer het geld wordt toegevoegd aan de algemene uitkering.
Investeringen
Bij investeringen worden de lasten verdeeld over de levensduur van de investering. Deze lasten komen in de P&C-producten terug onder de kapitaallasten.
Met een investering breidt de gemeente de kapitaalgoederen uit of houdt ze in stand, in het geval van vervangingsinvesteringen. Een overzicht van alle investeringen van de gemeente staat in de paragraaf Investeringen. Voor een investering is een raadsbesluit nodig. Meestal is dit onderdeel van de P&C-stukken (Voorjaarsnota, Begroting, Herzieningen en Eindejaarsbrief).
Investeringen in maatschappelijk nut zijn investeringen die niet verhandelbaar zijn. Bijvoorbeeld voor de aanleg van nieuwe wegen.
Investeringen met economisch nut zijn verhandelbaar en moeten worden afgeschreven over de verwachte levensduur. Bijvoorbeeld voor het bouwen van een kantoorpand.
Kapitaalgoederen
Spullen of voorzieningen waarin de gemeente investeert en die meerdere jaren meegaan. Bijvoorbeeld wegen, drinkwatervoorzieningen, openbare verlichting, scholen en sporthallen.
Kapitaallasten
De maand nadat een investering in gebruik is genomen, begint het verdelen van de kosten over de jaren van het gebruik. Hierbij wordt rekening gehouden met de verwachte restwaarde. Het gaat om de afschrijving en de rente. Deze rente en afschrijvingslasten vormen samen de kapitaallasten.
Kwijtschelding
Inwoners die de gemeentelijke belastingen niet kunnen betalen, kunnen om kwijtschelding vragen. Wie daarvoor in aanmerking komt, is afhankelijk van het gemeentelijk kwijtscheldingsbeleid.
Lasten
Zie stelsel van baten en lasten.
Lastendruk
De mate waarin heffingen drukken op de te besteden inkomsten. De collectieve lastendruk wordt vaak uitgedrukt als een percentage van het bruto binnenlands product (bbp). Dit laat zien hoeveel belastingpremie een land in totaal ontvangt.
Leges
Vergoedingen voor kosten die de gemeente maakt voor administratieve handelingen. Bijvoorbeeld voor het geven van informatie of het verstrekken van bouwvergunningen, paspoorten of een uittreksel uit het bevolkingsregister.
Lokale heffingen
Een soort gemeentelijke belasting. Bijvoorbeeld rioolheffing en afvalstoffenheffing. Lokale heffingen worden ook wel rechten, tarieven of leges genoemd.
Gemeenten moeten het geld dat zij via lokale heffingen ontvangen, gebruiken voor de kosten waarvoor ze in rekening worden gebracht. In tegenstelling tot algemene belastingen, zoals parkeerbelasting of onroerendezaakbelasting.
Netto schuldquote
Een financieel kengetal dat ook bekend staat als netto schuld als aandeel van de inkomsten. Het geeft informatie over de investeringsruimte die de gemeente heeft.
De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.
Omslagrente
De binnen de gemeente gebruikte rente. Het renteomslagstelsel is geregeld in de gemeentelijke regelgeving. De gemeente gebruikt het renteomslagstelsel om financieringskosten en –opbrengsten door te berekenen over de gemeentelijke organisatieonderdelen.
Overheadkosten
Alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. De kosten bestaan uit het programma Overhead en kosten voor clusteroverhead. Clusteroverhead zijn de medewerkers die sturing en ondersteuning geven in het primaire proces en daardoor onderdeel zijn van de programma’s en de programmalasten.
Precariobelasting
Vergoeding voor het gebruik van openbare grond. Zoals het plaatsen of hebben van voorwerpen onder, op of boven gemeentegrond of -water. Bijvoorbeeld het plaatsen van een reclamebord of een bouwsteiger in de openbare ruimte.
Programma
Een samenhangend geheel van activiteiten in de gemeentebegroting. De Rotterdamse begroting bestaat uit 18 programma’s. De gemeenteraad stelt bij de begroting de baten en lasten per programma vast en daarmee de budgetten per programma. Dat is het budgetrecht van de raad.
Reserve
Een reserve is geld dat gereserveerd is voor:
- Het afdekken van een risico: bijvoorbeeld de algemene reserve en de kredietrisicoreserve. Een specifiek risico kan ook worden afgedekt door een voorziening.
- Toekomstige lasten voor een bepaald doel: bijvoorbeeld de bestemmingsreserve Blijdorp.
De vorming van een nieuwe reserve, de omvang en de looptijd stelt de gemeenteraad vast. Ook de bijstellingen hierop stelt de gemeenteraad vast.
Reserves zijn onderdeel van het eigen vermogen van de gemeente. Er is onderscheid tussen algemene reserves en bestemmingsreserves.
Rechtmatigheidsverantwoording
Sinds 2023 moet het college een rechtmatigheidsverantwoording opnemen in de jaarrekening. In de rechtmatigheidsverantwoording geeft het college aan of de jaarstukken te voldoen aan:
- Het voorwaardencriterium: voldoen de financiële processen aan de geldende wet- en regelgeving?
- Het begrotingscriterium: vallen alle lasten in het begrotingsjaar binnen de laatst vastgestelde begroting? De gemeenteraad bepaalt in de verordening Financiën en de kadernota Accountantscontrole en rechtmatigheidverantwoording rekening wat wordt verstaan onder begrotingsonrechtmatigheid.
- Het misbruik en oneigenlijk gebruik criterium: heeft het college genoeg maatregelen genomen om te voorkomen dat mensen misbruik maken van overheidssubsidies of -uitkeringen? Of dat mensen een te laag bedrag betalen aan heffingen aan de gemeente? Voorbeelden zijn het opzettelijk niet, niet tijdig, onjuist of onvolledig verstrekken van gegevens.
De rechtmatigheidsverantwoording is onderdeel van de jaarrekening en wordt gecontroleerd door de accountant. Een toelichting op de rechtmatigheidsverantwoording is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering.
Risico
De kans dat een positieve of een negatieve gebeurtenis van materieel belang gebeurt, die in de begroting is opgenomen. Van materieel belang betekent dat het zo groot is, dat het niet binnen de beschikbare budgetten en normale bedrijfsvoering kan worden opgevangen.
Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio is een financieel kengetal. Het geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio is het eigen vermogen als percentage van het totale balanstotaal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.
Specifieke dekkingsmiddelen
Inkomsten voor de gemeente die met een bepaald programma samenhangen. Bijvoorbeeld inkomsten van het Rijk met een bepaald bestedingsdoel, de riool- en afvalstoffenheffing en opbrengsten voor het verstrekken van paspoorten.
Specifieke uitkering
Uitkering van het Rijk die de gemeente moet besteden aan bepaalde taken. De gemeente legt verantwoording af aan het Rijk over hoe het geld voor dit specifieke doel is besteed.
Stelpost
Een bijstelling die nog niet precies is ingevuld. De gemeente moet nog besluiten over concrete bestedingsvoorstellen of bezuinigingsvoorstellen.
Stelsel van baten en lasten
Gemeenten werken met een stelsel van baten en lasten. Dat betekent dat inkomsten en uitgaven moeten worden toegerekend aan het begrotingsjaar waarin de werkzaamheden zijn uitgevoerd. Bij een kasstelsel, dat de Rijksoverheid bijvoorbeeld gebruikt, moeten inkomsten en uitgaven worden toegerekend aan het jaar waarin de betalingen zijn gedaan.
Structurele exploitatieruimte
De structurele exploitatieruimte is een financieel kengetal. Het is een percentage waarmee wordt beoordeeld welke structurele ruimte een gemeente heeft om eigen lasten te dragen. Of welke structurele stijging van de baten of daling van de lasten daarvoor nodig is. Het berekenen van structurele exploitatieruimte gebeurt door: het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves te delen door de totale baten.
De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.
Taakmutaties
Veranderingen in de financiële middelen die een gemeente ontvangt van het Rijk, omdat er taken bijkomen of wegvallen.
Er zijn jaarlijks taakmutaties die tot toevoegingen en onttrekkingen aan de Algemene uitkering van het Gemeentefonds leiden.
Taakveld
Eenheid waarin de programma’s of de eenheden in overzichten en bedragen in het programmaplan zijn onderverdeeld. De BBV heeft taakvelden voorgeschreven. In de jaarstukken van de gemeente Rotterdam worden die BBV-taakvelden genoemd. De programma’s in de begroting zijn onderverdeeld in Rotterdamse taakvelden. De Rotterdamse taakvelden tellen op tot de BBV-taakvelden.
Verbonden partijen
Organisaties waarmee een gemeente samenwerkt en waarin zij een financieel of bestuurlijk belang heeft. Dit zijn bijvoorbeeld gemeenschappelijke regelingen, stichtingen, verenigingen of bedrijven. De gemeente werkt met deze partijen samen om bepaalde taken uit te voeren, zoals afvalverwerking, openbaar vervoer of sociale hulp.
Voorziening
Een voorziening wordt gevormd voor (risico’s op) een verplichting of een verlies waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten, en voor toekomstige kosten, die hun oorsprong hebben in het verleden.
Voorbeelden van een voorziening voor een risico is de Voorziening Verzekeringen. Een voorbeeld van een voorziening voor toekomstige kosten met een oorzaak in het verleden is de voorziening Beheer en onderhoud N209.
Er wordt ook een voorziening gevormd voor van derden ontvangen bijdragen voor vervangingsinvesteringen, waarvoor een heffing wordt geheven. Een voorbeeld hiervan is de Voorziening Vervanging riolering. Tenslotte worden ook middelen, die van derden worden verkregen voor een specifiek bestedingsdoel verantwoord als voorziening.
Weerstandscapaciteit
De hoeveelheid geld en mogelijkheden die een gemeente geeft om niet-begrote kosten te dekken, die onverwacht en substantieel zijn. Bijvoorbeeld stille reserves, onbenutte belastingcapaciteit en post onvoorzien.
De weerstandscapaciteit is een financieel kengetal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.
Rotterdammers ontmoeten elkaar in de Huizen van de Wijk en doen samen activiteiten.