Algemeen

Naar wat voor bedragen kijk ik?

• Alle bedragen in de tabellen zijn in euro’s (€) en 1.000-tallen, behalve als het anders is aangegeven. In de teksten worden bedragen afgerond in miljoenen: bijvoorbeeld € 2,1 mln. Duizendtallen worden languit geschreven: bijvoorbeeld € 125.000.

Wanneer zie ik negatieve bedragen?

• In de tabellen met bijstellingen staat het saldo van de baten en de lasten van iedere bijstelling. Het saldo van baten en lasten is de som van de baten min de lasten. Het bedrag is negatief (met “-“ teken) als het per saldo gaat om hogere lasten of lagere baten. Het bedrag is positief als het per saldo gaat om lagere lasten of hogere baten.

Waarom staan er nullen in de tabel?

• Als de baten en lasten van een bijstelling aan elkaar gelijk zijn is het saldo van de bijstelling € 0.
• Dit is vaak het geval bij de reserves. De reserve wordt gevormd voor het uitvoeren van een doel in de toekomst. Als het doel wordt uitgevoerd worden de lasten begroot en tegelijkertijd hetzelfde bedrag aan de reserve onttrokken. Daardoor is het saldo van de bijstelling € 0.
• De bijstelling op een reserve is niet € 0 als er een toevoeging plaats vindt aan de reserve, als een reserve vrijvalt en soms als er door een ander programma wordt onttrokken aan een bestemmingsreserve.

Wat zijn taakmutaties en hoe zijn ze verwerkt in de Begroting?

• Taakmutaties zijn rijksmiddelen die de gemeente ontvangt via het Gemeentefonds en die bedoeld zijn voor het uitvoeren van een bepaald doel. Deze baten worden begroot op het Programma Algemene middelen. De lasten worden begroot op de beleidsmatige programma’s waar de uitvoering van het doel gaat plaatsvinden. De taakmutaties zijn daardoor gemeentebreed € 0.

Wat voor soorten financiële bijstellingen zijn er?

• Bezuinigingen/Taakstellingen: een bijstelling met een voorstel om iets minder of niet meer te doen. De doelstellingen worden hierdoor naar beneden bijgesteld. Dit gebeurt meestal als er financiële middelen moeten worden gezocht. Een taakstelling is een bezuiniging die inhoudelijk nog verder ingevuld moet worden.

• Intensiveringen: is een bijstelling met een voorstel om iets nieuws te doen of extra in te zetten op een bestaand doel. Hierdoor worden doelstellingen naar boven bijgesteld.

• Kasschuiven: bijstellingen door verschuiving van budgetten tussen begrotingsjaren, het doel van het budget blijft ongewijzigd. 

• Ramingsbijstellingen onvermijdelijk: bijstellingen als gevolg van bestaand beleid door exogene factoren en juridische verplichtingen. Het effect op het financiële beeld kan positief, negatief of neutraal zijn.

• Ramingsbijstellingen vermijdbaar: bijstellingen als gevolg van bestaand beleid door endogene factoren. Het gaat dan om gewijzigde keuzes. Het effect op het financiële beeld kan positief, negatief of neutraal zijn.

• Reserves: toevoegingen, onttrekkingen en vrijval van bestemmingsreserves.

• Taakmutaties: zijn rijksmiddelen die de gemeente ontvangt via het Gemeentefonds en die bedoeld zijn voor het uitvoeren van een bepaald doel. Deze baten worden begroot op het Programma Algemene middelen. De lasten worden begroot op de beleidsmatige programma’s waar de uitvoering van het doel gaat plaatsvinden. De taakmutaties zijn daardoor gemeentebreed € 0. 

• Technische wijzigingen: deze zijn technisch van aard zijn en hebben geen effect op de doelen. Het gaat vaak om het verschuiven van budgetten tussen kostensoorten of tussen organisatieonderdelen.

Baten en lasten conform BBV en/of op Rotterdamse wijze?

De begrotingsprogramma’s zijn zo opgesteld dat de sturing door de raad, het college en de organisatie op elkaar aansluiten. Dit is de presentatie van de baten en lasten bij de begrotingsprogramma’s op Rotterdamse wijze. Dit betekent dat de clusteroverhead (leidinggevenden en hun ondersteuning in het primaire proces) onderdeel is van de lasten van de programma’s. De Rotterdamse taakvelden sluiten hierop aan. Dit wijkt af van de landelijke voorschriften in het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten (BBV). Volgens het BBV moet clusteroverhead, als onderdeel van het totaal aan overhead, apart van de programma’s worden gepresenteerd. De commissie BBV geeft in de vernieuwde notitie Overhead de mogelijkheid om op basis van taakanalyse, management en – ondersteuning in het primaire proces, aan te merken als apparaatslasten voor het primaire proces en niet meer als overhead. Dit laatste sluit aan op de Rotterdamse wijze van presenteren.

Tabellen gepresenteerd op Rotterdamse wijze:

• In de hoofdstukken per programma onder Financiën alle financiële tabellen per begrotingsprogramma
• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Baten en lasten per programma

Tabellen gepresenteerd conformf BBV:

• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Baten en lasten cf BBV
• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Clusteroverhead
• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: BBV-taakvelden

Tabellen gepresenteerd conform BBV en op Rotterdamse wijze, voor deze tabellen maakt het niet uit:

• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Totaal baten en lasten
• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Incidentele baten en lasten
• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Algemene dekkingsmiddelen
• In het hoofdstuk Financiën Overzicht van baten en lasten: Lokale heffingen

Wijzigingen na publicatiedatum

Begrippenlijst Begroting 2026

Algemene dekkingsmiddelen

Inkomsten van een gemeente waarvoor geen vast doel is bepaald. In tegenstelling tot inkomsten voor specifieke programma’s, kan een gemeente algemene dekkingsmiddelen vrij uitgeven. Voorbeelden van algemene dekkingsmiddelen zijn onroerende zaakbelasting en logiesbelasting.

Algemene uitkering

Een van de uitkeringen die gemeenten van het Rijk ontvangen. Dat gebeurt via het Gemeentefonds. Gemeenten mogen zelf kiezen of zij het geld uit de algemene uitkering uitgeven voor landelijk beleid of voor gemeentelijk beleid. Dit moet wel volgens de wet- en regelgeving.

Algemene reserve

Het vrij te besteden geld van de gemeente. Dit is een buffer voor onverwachte kosten. In de regels van het BBV staat dat er behalve de algemene reserve ook bestemmingsreserves zijn. Dat zijn reserves waarvoor de gemeenteraad al een bepaald doel heeft vastgesteld.

Balans

De waarde van de bezittingen van de gemeente staan bij de activa op de balans. Hoe de bezittingen zijn gefinancierd staat bij de passiva. De passiva bestaan uit het eigen vermogen en het vreemd vermogen. Het eigen vermogen zijn de reserves van de gemeente. Het vreemd vermogen is het geld dat de gemeente verplicht moet betalen aan andere partijen. Het gaat om voorzieningen en leningen.

BBV

BBV staat voor Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Daarin staan de regels waaraan onder andere de begroting en de jaarstukken van een gemeente moeten voldoen. Kijk voor meer informatie op wetten.nl.

Baten

Zie stelsel van baten en lasten.

Belastingcapaciteit

De belastingcapaciteit laat zien hoe hoog de belastingen in een gemeente zijn vergeleken met het gemiddelde in Nederland.

De belastingcapaciteit is een financieel kengetal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.

Bestuurlijk belang

Zeggenschap door vertegenwoordiging van de gemeente in het bestuur van een organisatie. Bijvoorbeeld in een directie, Algemeen Bestuur, Dagelijks Bestuur of Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het kan ook gaan om zeggenschap in de vorm van stemrecht.

Budgettair neutraal 

Een budgettair neutrale wijziging in de begroting is een wijziging die geen effect heeft op het saldo van baten en lasten.

Controleverklaring

Een controleverklaring is een document dat een externe accountant opstelt. Daarmee toont de gemeente aan dat haar financiële verantwoording op een juiste en betrouwbare manier tot stand is gekomen. Zie ook Getrouwheidsoordeel. De accountant stelt alleen een Controleverklaring op bij de Jaarstukken.

Deelneming

Participatie in een besloten of naamloze vennootschap waarin de gemeente aandelen heeft. De gemeente heeft bijvoorbeeld deelnemingen in het Havenbedrijf, de RET en het Sportbedrijf. De deelnemingen zijn onderdeel van de paragraaf Verbonden partijen.

Dividend

Een vergoeding die wordt uitbetaald aan aandeelhouders.

EMU-saldo

Het EMU-saldo (Economische en Monetaire Unie-saldo) is het verschil tussen de inkomsten en uitgaven van de overheid, waaronder gemeenten, provincies en het Rijk. Het geeft aan of een overheid meer geld uitgeeft dan er binnenkomt (tekort) of juist meer ontvangt dan uitgeeft (overschot).

Dit saldo is belangrijk omdat Nederland en andere EU-landen afspraken hebben gemaakt over maximale tekorten en schulden, om de economie stabiel te houden.

Het EMU-saldo is een financieel kengetal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.

Financieel belang

Een bedrag dat aan een verbonden partij is gegeven en dat de gemeente niet kan terughalen als de verbonden partij failliet gaat. Het kan ook het bedrag zijn waarvoor de gemeente aansprakelijk is als de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt.

Financiële kengetallen

Getallen die inzicht geven in de financiële positie van de gemeente. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in paragraaf Financiële kengetallen en de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Financieringsfunctie

Alle activiteiten die te maken hebben met het verwerven en beheren van financiële middelen. Dus hoe de gemeente omgaat met geld dat zij leent en spaart. Dit betekent dat de gemeente ervoor zorgt dat er genoeg geld is om uitgaven te betalen en dat zij leningen zo voordeling mogelijk afsluit.

G4 

De vier grootste steden in Nederland: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht.

Gemeentefonds 

Fonds onder beheer van het ministerie van Binnenlandse zaken, waaruit gemeenten jaarlijks uitkeringen ontvangen. Dit gaat om de Algemene uitkering en om decentralisatie- en integratie-uitkeringen. Het Gemeentefonds is de grootste inkomstenbron van de gemeente.

Gemeenschappelijke regeling

Een samenwerkingsverband tussen bestuursorganen van bijvoorbeeld gemeenten. Dat op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen is opgericht.

Getrouwheidsoordeel

De accountant geeft het getrouwheidsoordeel in de controleverklaring bij de jaarrekening. Deze beoordeling geeft aan of vertrouwd mag worden op de Jaarrekening zoals die is opgesteld. Het getrouwheidsoordeel gaat ook over de rechtmatigheidsverantwoording van het college. De accountant stelt alleen een Controleverklaring op bij de Jaarstukken.

Grondexploitatie

Een grondexploitatie is het overzicht van inkomsten en uitgaven van een meerjarige gebiedsontwikkeling. Het financiële resultaat van de grondexploitatie is opgebouwd uit gerealiseerde kosten en opbrengsten en de verwachte nog te maken kosten en opbrengsten (ramingen) in te toekomst. De bedragen in de toekomst worden omgerekend naar de huidige waarde. Zo ontstaat voor iedere grondexploitaties de netto contante waarde (NCW). De NCW is de basis voor de waardering van de grondexploitaties.

Integratie-uitkering 

Een tijdelijke uitkering vanuit het Gemeentefonds. De integratie-uitkering helpt bij een geleidelijke overgang van een specifieke uitkering of eigen inkomsten naar de algemene uitkering. Bij het begin van de uitkering wordt bepaald wanneer het geld wordt toegevoegd aan de algemene uitkering.

Investeringen

Bij investeringen worden de lasten verdeeld over de levensduur van de investering. Deze lasten komen in de P&C-producten terug onder de kapitaallasten.

Met een investering breidt de gemeente de kapitaalgoederen uit of houdt ze in stand, in het geval van vervangingsinvesteringen.  Een overzicht van alle investeringen van de gemeente staat in de paragraaf Investeringen. Voor een investering is een raadsbesluit nodig. Meestal is dit onderdeel van de P&C-stukken (Voorjaarsnota, Begroting, Herzieningen en Eindejaarsbrief).

Investeringen in maatschappelijk nut zijn investeringen die niet verhandelbaar zijn. Bijvoorbeeld voor de aanleg van nieuwe wegen. 

Investeringen met economisch nut zijn investeringen die verhandelbaar zijn. Bijvoorbeeld voor het bouwen van een kantoorpand.

Investeringen worden afgeschreven over de verwachte levensduur van de investering.

Kapitaalgoederen

Spullen of voorzieningen waarin de gemeente investeert en die meerdere jaren meegaan. Bijvoorbeeld wegen, openbare verlichting, scholen en sporthallen.

Kapitaallasten

Het jaar nadat een investering in gebruik is genomen, begint het verdelen van de kosten over de jaren van het gebruik. Hierbij wordt rekening gehouden met de verwachte restwaarde. Het gaat om de afschrijving en de rente. Deze rente en afschrijvingslasten vormen samen de kapitaallasten.

Kwijtschelding

Inwoners die de gemeentelijke belastingen niet kunnen betalen, kunnen om kwijtschelding vragen. Wie daarvoor in aanmerking komt, is afhankelijk van het gemeentelijk kwijtscheldingsbeleid.

Lasten

Zie stelsel van baten en lasten.

Lastendruk

De mate waarin heffingen drukken op de te besteden inkomsten. De collectieve lastendruk wordt vaak uitgedrukt als een percentage van het bruto binnenlands product (bbp). Dit laat zien hoeveel belastingpremie een land in totaal ontvangt.

Leges

Vergoedingen voor kosten die de gemeente maakt voor administratieve handelingen. Bijvoorbeeld voor het geven van informatie of het verstrekken van bouwvergunningen, paspoorten of een uittreksel uit het bevolkingsregister.

Lokale heffingen

Een soort gemeentelijke belasting. Bijvoorbeeld rioolheffing en afvalstoffenheffing. Lokale heffingen worden ook wel rechten, tarieven of leges genoemd.

Gemeenten moeten het geld dat zij via lokale heffingen ontvangen, gebruiken voor de kosten waarvoor ze in rekening worden gebracht. In tegenstelling tot algemene belastingen, zoals parkeerbelasting of onroerendezaakbelasting.

Netto schuldquote

Een financieel kengetal dat ook bekend staat als netto schuld als aandeel van de inkomsten. Het geeft informatie over de investeringsruimte die de gemeente heeft.

De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.

Omslagrente

De binnen de gemeente gebruikte rente. Het renteomslagstelsel is geregeld in de gemeentelijke regelgeving. De gemeente gebruikt het renteomslagstelsel om financieringskosten en –opbrengsten toe te rekenen aan  de programma's.

Overheadkosten

Alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. De kosten bestaan uit het programma Overhead en kosten voor clusteroverhead. Clusteroverhead zijn de medewerkers die sturing en ondersteuning geven in het primaire proces en daardoor onderdeel zijn van de programma’s en de programmalasten.

Precariobelasting 

Vergoeding voor het gebruik van openbare grond. Zoals het plaatsen of hebben van voorwerpen onder, op of boven gemeentegrond of -water. Bijvoorbeeld het plaatsen van een reclamebord of een bouwsteiger in de openbare ruimte.

Programma

Een samenhangend geheel van activiteiten in de gemeentebegroting. De Rotterdamse begroting bestaat uit 18 programma’s. De gemeenteraad stelt bij de begroting de baten en lasten per programma vast en daarmee de budgetten per programma. Dat is het budgetrecht van de raad.

Reserve

Een reserve is geld dat gereserveerd is voor:

• Het realiseren van een specifiek bestedingsdoel: bijvoorbeeld de bestemmingsreserve Riviérahal Blijdorp.
• Het egaliseren van de jaarlijkse lasten of baten van een specifieke activiteit: bijvoorbeeld de egalisatiereserve Rekenkamer.
• Het afdekken van een risico: bijvoorbeeld de algemene reserve en de kredietrisicoreserve. Een specifiek risico moet soms wettelijk worden afgedekt door een voorziening. 
• Het langjarig dekken van kapitaallasten die voortvloeien uit investeringen. De gemeente Rotterdam beschikt over één zo'n bestemmingsreserve de Rotterdamse Investeringsmotor (RIM).

De gemeenteraad stelt bij de vorming van een nieuwe reserve vast onder welke begrotingsprogramma de reserve valt, tot welke soort bestemmingsreserve de reserve wordt gerekend, de datum waarop de reserve wordt gevormd en de verwachte einddatum van de reserve. Ook de bijstellingen hierop stelt de gemeenteraad vast.

Reserves zijn onderdeel van het eigen vermogen van de gemeente. Er is onderscheid tussen de algemene reserve en bestemmingsreserves.

Rechtmatigheidsverantwoording

Sinds 2023 moet het college een rechtmatigheidsverantwoording opnemen in de jaarrekening. In de rechtmatigheidsverantwoording geeft het college aan of de jaarstukken te voldoen aan:

• Het voorwaardencriterium: voldoen de financiële processen aan de geldende wet- en regelgeving?
• Het begrotingscriterium: vallen alle lasten in het begrotingsjaar binnen de laatst vastgestelde begroting? De gemeenteraad bepaalt in de verordening Financiën en de kadernota Accountantscontrole en rechtmatigheidverantwoording rekening wat wordt verstaan onder begrotingsonrechtmatigheid.
• Het misbruik en oneigenlijk gebruik criterium: heeft het college genoeg maatregelen genomen om te voorkomen dat mensen misbruik maken van overheidssubsidies of -uitkeringen? Of dat mensen een te laag bedrag betalen aan heffingen aan de gemeente? Voorbeelden zijn het opzettelijk niet, niet tijdig, onjuist of onvolledig verstrekken van gegevens.

De rechtmatigheidsverantwoording is onderdeel van de jaarrekening en wordt gecontroleerd door de accountant. Een toelichting op de rechtmatigheidsverantwoording is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering. De rechtmatigheidsverantwoording is alleen actueel bij de Jaarstukken.

Risico

De kans dat een positieve of een negatieve gebeurtenis van materieel belang gebeurt, die in de begroting is opgenomen. Van materieel belang betekent dat het zo groot is, dat het niet binnen de beschikbare budgetten en normale bedrijfsvoering kan worden opgevangen.

Solvabiliteitsratio

De solvabiliteitsratio is een financieel kengetal. Het geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio is het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.

Specifieke dekkingsmiddelen

Inkomsten voor de gemeente die met een bepaald programma samenhangen. Bijvoorbeeld inkomsten van het Rijk met een bepaald bestedingsdoel, de riool- en afvalstoffenheffing en opbrengsten voor het verstrekken van paspoorten.

Specifieke uitkering

Uitkering van het Rijk die de gemeente moet besteden aan bepaalde taken. De gemeente legt verantwoording af aan het Rijk over hoe het geld voor dit specifieke doel is besteed.

Stelpost

Een bijstelling die nog niet precies is ingevuld. De gemeente moet nog besluiten over concrete bestedingsvoorstellen of bezuinigingsvoorstellen.

Stelsel van baten en lasten

Gemeenten werken met een stelsel van baten en lasten. Dat betekent dat inkomsten en uitgaven moeten worden toegerekend aan het begrotingsjaar waarin de werkzaamheden zijn uitgevoerd. Bij een kasstelsel, dat de Rijksoverheid bijvoorbeeld gebruikt, moeten inkomsten en uitgaven worden toegerekend aan het jaar waarin de betalingen zijn gedaan.

Structurele exploitatieruimte

De structurele exploitatieruimte is een financieel kengetal. Het is een percentage waarmee wordt beoordeeld welke structurele ruimte een gemeente heeft om eigen lasten te dragen. Of welke structurele stijging van de baten of daling van de lasten daarvoor nodig is. Het berekenen van structurele exploitatieruimte gebeurt door: het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves te delen door de totale baten.

De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.

Taakmutaties

Veranderingen in de financiële middelen die een gemeente ontvangt van het Rijk, omdat er taken bijkomen of wegvallen.

Er zijn jaarlijks taakmutaties die tot toevoegingen en onttrekkingen aan de Algemene uitkering van het Gemeentefonds leiden.

Taakveld

Eenheid waarin de programma’s of de eenheden in overzichten en bedragen in het programmaplan zijn onderverdeeld. De BBV heeft taakvelden voorgeschreven. In de P&C-stukken van de gemeente Rotterdam worden die BBV-taakvelden genoemd. De programma’s in de begroting zijn onderverdeeld in Rotterdamse taakvelden. De Rotterdamse taakvelden tellen op tot de BBV-taakvelden.

Verbonden partijen

Organisaties waarmee een gemeente samenwerkt en waarin zij een financieel of bestuurlijk belang heeft. Dit zijn bijvoorbeeld gemeenschappelijke regelingen, stichtingen, verenigingen of bedrijven. De gemeente werkt met deze partijen samen om bepaalde taken uit te voeren, zoals afvalverwerking, openbaar vervoer of sociale hulp.

Voorziening

Een voorziening wordt gevormd voor (risico’s op) een verplichting of een verlies waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten, of voor toekomstige kosten, die hun oorsprong hebben in het verleden.

Voorbeelden van een voorziening voor een risico is de Voorziening Verzekeringen. Een voorbeeld van een voorziening voor toekomstige kosten met een oorzaak in het verleden is de voorziening Beheer en onderhoud N209.

Er wordt ook een voorziening gevormd voor van derden ontvangen bijdragen voor vervangingsinvesteringen, waarvoor een heffing wordt geheven. Een voorbeeld hiervan is de Voorziening Vervanging riolering. Tenslotte worden ook middelen, die van derden worden verkregen voor een specifiek bestedingsdoel verantwoord als voorziening.

Weerstandscapaciteit

Het vermogen van de gemeente om niet-begrote kosten te dekken, die onverwacht en substantieel zijn. 

De weerstandscapaciteit is een financieel kengetal. De financiële kengetallen staan uitgelegd en toegelicht in de paragraaf Financiële kengetallen.